Overlast vindt helaas overal in de samenleving plaats, ook op en rondom asielzoekerscentra. Veruit de meeste asielzoekers gedragen zich prima en passen zich aan in onze samenleving. Een kleine minderheid veroorzaakt overlast: In 2023 was circa 9% van de 98.370 bewoners die voor enige tijd in de opvang verbleven, betrokken bij een incident. Dat kan gaan over verbale suïcidedreiging, zelfdestructieve actie en fysieke, verbale en non-verbale agressie en geweld. IIn totaal zijn in 2023 13.395 incidenten geregistreerd. Van de asielzoekers in azc's en noodopvang werd 3% verdacht van een misdrijf. Dat ging in meer dan 75% van de gevallen om diefstal. Van alle verdachten in Nederland in 2021 (147.540) was 1% een COA-bewoner. Door de huidige situatie met bijna 100% bezetting van de locaties Met de toename van het aantal asielzoekers in de opvang (39%), is ook het aantal incidenten toegenomen (42%) ten opzichte van een jaar eerder. Door de huidige situatie met overvolle opvanglocaties en de lange wachttijden bij de IND voor de asielprocedures staan de leefbaarheid en veiligheid binnen en buiten de COA-locaties onder druk.
De meeste overlast wordt veroorzaakt door vluchtelingen uit een onveilig land met kans op asiel. Simpelweg omdat circa 97% van de azc-bewoners uit een onveilig land komt. Klik hier om te zien welke landen als veilig worden beschouwd. Het is wel zo dat de kleine groep asielzoekers met weinig kans op asiel een groter risico heeft om betrokken te raken bij een incident of misdrijf. Van de in totaal 14.220 incidenten die er in 2023 zijn geregistreerd, zijn er ruim 1.700 gepleegd door een bewoner met weinig kans op asiel. Dat is ongeveer 12% van de incidenten. Overlastgevers zijn vaker betrokken bij meerdere incidenten. Je kunt dus zeggen: niet alle bewoners met weinig kans op asiel geven overlast en niet alle overlastgevers zijn bewoners met weinig kans op asiel.
Uit onderzoek blijkt dat mannen, jongvolwassenen en alleenreizenden vaker betrokken zijn bij incidenten of misdrijven. In 2023 was 88% van de overlastgevers man en 64% jonger dan 30 jaar. Ook voor het aantal verdenkingen van misdrijven geldt een oververtegenwoordiging van deze groep. Dit is vergelijkbaar met de hele Nederlandse samenleving waar ook jonge mannen, zeker als de economische omstandigheden minder zijn, de meeste overlast en misdaden veroorzaken. In de asielopvang is bijna driekwart van de asielzoekers man en ruim een kwart tussen de 18 en 29 jaar. In de groep overlastgevers en bewoners die betrokken zijn bij een incident zitten relatief veel bewoners uit Algerije, Tunesië en Marokko. In 2023 gold dat voor 31% van alle Algerijnse bewoners, 30% van de Tunesische bewoners en 27% van de Marokkaanse bewoners. Als we kijken naar verdachten van een misdrijf (zwaarder strafbaar feit), zien we een oververtegenwoordiging van bewoners uit Algerije (44% van alle Algerijnse bewoners), Marokko (30%) en Tunesië (29%). Maar ook voor deze groepen geldt dat de meerderheid niet betrokken was bij een incident. Onderzoekers vermoeden dat nationaliteit geen bepalende factor is in het betrokken raken bij een een incident of misdrijf, maar eerder de kans op een asielvergunning. Ook andere kenmerken spelen rol zoals schulden, verslavingsproblematiek, psychische problemen en betrokkenheid bij criminele netwerken. Overigens blijkt er geen verband met de duur van het verblijf bij het COA.
De aanpak tegen overlast gevende asielzoekers is een gezamenlijke aanpak. De aanpak van overlastgevend gedrag is een gezamenlijke aanpak. Er zijn landelijke en lokale maatregelen en een aanpak op de opvanglocaties. Het COA is voornamelijk verantwoordelijk voor de aanpak op de opvanglocaties. De maatregelen variëren van een correctiegesprek tot plaatsing in een speciale handhavings- en toezichtlocatie (htl). Voor ernstige overlastgevers is er een top X-aanpak. Zij komen onder verscherpt toezicht en krijgen een individuele aanpak.
