Vietnamese bootvluchtelingen en Tamils
Tot de jaren tachtig van de twintigste eeuw komen er maar weinig asielzoekers naar Nederland. Zij worden verwezen naar de Sociale Dienst en ontvangen een uitkering. Vooral door een toenemende instroom van eerst Vietnamese bootvluchtelingen en een paar jaar later Tamils uit Sri Lanka, gaat per november 1987 de Regeling Opvang Asielzoekers (ROA) van kracht. De eerste 4 asielzoekerscentra openen: Luttelgeest, Schalkhaar, Stevensbeek en Sweikhuizen.
-
Tamils voor Maris Stella in Echt: een asielopvang uit de tijd van vóór de wet COA © COA
De start van het COA
In 1992 werd de verzelfstandiging van de asielopvang voorbereid. De uitvoerende ambtenaren werden gedetacheerd in de Interim Stichting Opvang Asielzoekers (ISOA). In 1993 nam het Kabinet-Lubbers III het besluit om de ISOA en POA samen te voegen tot de Centrale Opvang Asielzoekers. Dat was formeel nog de voorloper van het huidige COA. Op 1 juli 1994 werd de Wet COA bekrachtigd en ging het Centraal Orgaan opvang asielzoekers officieel als zelfstandig bestuursorgaan van start. In dat jaar werd ook de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het toelatingsbeleid.
De beginjaren: grote instroom
In de beginjaren van het COA steeg het aantal asielzoekerscentra sterk. Het was een tijd van pionieren. Het personeelsbestand groeide en de aandacht ging vooral uit naar het verwerven van opvanglocaties. Na deze pioniersfase besteedde het COA meer aandacht aan de begeleiding van asielzoekers. Zo boden we vanaf die tijd medische zorg, de mogelijkheid om onderwijsprogramma’s te volgen – bijvoorbeeld voor de Nederlandse taal – en voorlichting over de asielprocedure en het leven in Nederland. Deze uitbreiding van het takenpakket ging gepaard met de professionalisering van het COA als organisatie.
-
Eetzaal azc in 1994 © COA
Pieken en dalen
2001 vormde met bijna 84.000 asielzoekers een historische piek in de omvang van de opvang. Het aantal bewoners nam vervolgens geleidelijk af tot 15.000 in 2012. Vanaf eind 2013 nam het aantal asielzoekers weer toe en eind 2015 verbleven er zo’n 50.000 asielzoekers in de opvang. Daarna nam het aantal bewoners opnieuw af tot 21.000 asielzoekers eind 2017. In 2018 stagneerde de daling en bleef het aantal bewoners tot aan heden stijgen. Er is sprake van een mondiale vluchtelingencrisis en in Europa en Nederland is dit goed merkbaar.
Het kabinet Rutte IV valt in juli 2023 over de gezinshereniging. Ook als demissionair staatssecretaris blijft Eric van der Burg zich inzetten voor de Spreidingswet.
Het aantal nieuwe asielzoekers blijft geleidelijk aan stijgen. Vooral de uitstroom van vergunninghouders naar gemeenten stokt. De crisis op de woningmarkt helpt hier niet bij. In de afgelopen 5 jaar is het aantal bewoners bij het COA ruim verdubbeld, tot bijna 70.000 (mei 2024). De teller van het aantal locaties staat dan op 306, inclusief 212 noodopvanglocaties. Het aantal medewerkers is in die 5 jaar verdrievoudigd tot ongeveer 7.400. De druk op de capaciteit is met name in Ter Apel voelbaar en zichtbaar. De Spreidingswet treedt uiteindelijk per 1 februari 2024 in werking en moet de komende maanden uitkomst bieden.
