"Ik wil dat al onze inwoners hun kwaliteiten durven én kunnen laten zien"

Een azc in de gemeente, wat nu? Van Schaik draait het liever om. “In Harderwijk was het in 2016 geen kwestie van moeten maar willen. Wanneer er mensen in nood zijn, bekijken wij hoe wij het verschil kunnen maken in het leven van de ander. Elke gemeente heeft de verantwoordelijkheid om asielzoekers op te vangen. Ook wij. Hoe kunnen we zorgen dat zij hier op adem kunnen komen en onderdeel kunnen worden van de samenleving, terwijl zij de asielprocedure doorlopen? We willen asielzoekers een veilig thuis bieden, in plaats van alleen huisvesting.”

Wederzijds begrip

Dat er in de Gelderse gemeente een azc zou komen, daar viel niet over te discussiëren, aldus Van Schaik. Ook niet over de locatie. “Maar we gingen wel met de omgeving in gesprek over onder welke condities we dit gingen doen. Onze gemeente staat van oudsher open voor nieuwkomers. Als Hanzestad, met buitenlandse invloeden, en als garnizoensstad. Daarnaast woonden hier tijdens de Eerste Wereldoorlog 15 duizend Belgen en 7,5 duizend ‘eigen’ inwoners. We zijn dus wel wat gewend. Tegelijkertijd wil ik de 800 azc-bewoners op het inwonersaantal van 50 duizend in Harderwijk niet bagatelliseren. Ik besef dat het impact heeft als er een opvanglocatie in je buurt komt. Daarom gingen we veel persoonlijke gesprekken aan. Thami en ik kwamen regelmatig bij de buren over de vloer om hierover te praten. En we organiseerden bewonersavonden. Zonder journalisten. Zo kon iedereen open praten. Daardoor ontstonden dialogen onder de bewoners. Zo zei iemand ‘ik wil alleen christenen hier’. Waarop een dominee antwoordde ‘u bent geen echte christen als u dit zegt’. Er ontstond uiteindelijk wederzijds begrip.”

Midden in de maatschappij

In november 2016 ontving het azc zijn eerste bewoners. “We staan middenin de maatschappij”, aldus Zabda. “Aan de ene kant vind je sociale huurwoningen. Aan de andere kant villa’s. We zitten dichtbij het centrum en het station.” Vanuit zijn kantoor kijkt de locatiemanager op de woningen van de alleenstaande minderjarige jongeren (amv). “Een kwetsbare doelgroep, waaraan we extra aandacht besteden. Dus als ik iets zie wat niet deugt, roep ik meteen even uit het raam!”, grapt Zabda. “Het contact dat je dag in dag uit hebt met bewoners werkt. Ik heb op 15 locaties gewerkt en je merkt dat de lijnen kort zijn. Dit komt ook door de ligging. Er is een grote betrokkenheid vanuit de gemeente. Ze praten niet óver het azc, maar mét ons. Alle lokale politieke partijen zijn hier al een keer geweest. Er vinden hier zelfs raadsbijeenkomsten plaats.”

De buurtgroepsapp

Ook met de bewoners heeft Zabda goed contact: “Als er een incident is bijvoorbeeld, en de politie komt kijken, stuur ik een appje naar een omwonende. Zij stuurt dan weer een bericht naar de buurtgroepsapp.” Het draait daarbij allemaal om vertrouwen, voegt de burgemeester toe: “We moeten elkaar goed informeren en weten wat belangrijk is. Dat is Thami’s drijfveer, die van de teamchef van de politie en van onze gemeenteraad. We willen goed contact rondom veiligheidszaken, voor omwonenden en voor azc-bewoners. We communiceren daar open over. Daarom hebben we vanaf dag 1 gezegd dat we een aansluitende aanpak van het OM, AVIM, IND, COA en de gemeente willen.”

Nota Veiligheidszorg

Uit deze gezamenlijke aanpak kwam in 2018 de ‘Nota Veiligheidszorg azc Harderwijk’ voort. Aanleiding was de verdubbeling in 2018 van het aantal asielzoekers in het azc - van 400 naar 800 bewoners – waarna de overlast toenam. De driehoek, bestaande uit de burgemeester, het OM en de politie, besprak hoe hiertegen efficiënt op te treden. Een projectgroep startte een jaar later met alle relevante partijen uit de vreemdelingen- en strafrechtketen. Zoals het COA, OM, DT&V en Politie Veluwe West. “Het is niet mijn of jouw probleem. Het is óns probleem”, aldus Zabda. “Iedere maandag vindt het overleg ‘sluitende aanpak’ plaats tussen de partijen en dat overleg is heilig. Door het snelle en directe contact kunnen we beter overlast signaleren. Het OM vraagt tegenwoordig bij een aanhouding ook informatie bij AVIM op naast dat van de politie. We kunnen makkelijker maatregelen treffen bij asielzoekers en zorgen voor een versnelde asielprocedure bijvoorbeeld. Zo geven we duidelijk onze grenzen aan. Wanneer iemand meerdere malen een strafbaar feit pleegt, volgen er consequenties. Iedereen heeft wat te verliezen.”

Verrijking

In het wekelijkse overleg staat ook de sociaal-maatschappelijke kant van het azc op de agenda. Van Schaik: “Wat is de zorgvraag bijvoorbeeld? En wat is de impact van de asielzoekers op het onderwijs? De Internationale Schakelklas staat onder druk. En dat heeft veel impact op het reguliere onderwijs. Dat doet iets met een samenleving.” Mede daarom vindt de burgemeester dat alle 342 gemeenten verantwoordelijkheid zouden moeten nemen. “Ik pleit dan ook voor de invoering van de Spreidingswet. Als we kleinere groepen opnemen, kunnen bewoners makkelijker meedoen in de samenleving en dat is beter voor ons voorzieningenaanbod, zoals scholen. Daarnaast zie ik asielzoekers opvangen als een verrijking. Je leert van verschillende culturen waardoor je op een andere manier naar ontwikkelingen durft te kijken. Als je met andere ogen naar de ander durft te kijken, dan kun je weleens een heel mooi mens ontdekken.” De burgemeester durft dat zeker: “Ik ben in dit land geboren en heb kansen gekregen die niet iedereen krijgt. Ik vind het daarom extra belangrijk dat iedereen gezien wordt als mens. Misschien komt dat deels door mijn geloof, maar ook omdat dat ik wil opkomen voor zij die kwetsbaar zijn. Ik wil dat al onze inwoners hun kwaliteiten durven én kunnen laten zien. Zowel de azc-bewoners als alle andere inwoners van Harderwijk. Daarin kan een burgemeester het verschil maken.”

Ook Zabda, die al 22 jaar bij het COA werkt voelt zich zeer maatschappelijk betrokken: “Ik werk met mijn hart en ziel. Dat heeft ook te maken met mijn achtergrond. Ik weet hoe het is als mensen met een andere blik naar je kijken. Daarom wil ik mijn omgeving een spiegel voorhouden. Luister naar wat de ander zegt. Met mijn levenservaring en mijn werkervaring wil ik mensen bewust maken van hun onbewuste vooroordelen.” En dat waardeert de gemeente dan ook. Want in Stadsmuseum Harderwijk staat sinds 2021 een levensgroot standbeeld van de locatiemanager. Een bijzonder symbool van hoe Zabdi en collega’s, het azc en de bewoners deel uitmaken van de stad.

De houding van Harderwijk

Veel organisaties in Harderwijk dragen hun steentje bij aan vroegtijdige inburgering. “Vrijwilligers organiseren hier erg veel. Van buitenluchtfestivals tot sportactiviteiten”, aldus Van Schaik. “En vanaf dag 1 sloegen de kerken en de moskee de handen ineen. Sindsdien is er iedere zondag een internationale dienst in 5 talen. Beurtelings doet een gemeenschap hier aan mee.” Ook heet de stad haar nieuwe inwoners welkom bij het platform ‘Welkom Vluchtelingen Harderwijk’, waar op dit moment 10 vrijwilligerswerkgroepen actief zijn. Van Schaik: “Dit zegt iets over de houding van Harderwijk, die bijdraagt aan de rust in de stad.”

Dit artikel verscheen eerder in het Burgemeestersblad.