"De herontwikkeling is een investering in de toekomst," zegt Marco Blok, bestuurlijk vastgoedregisseur bij het COA. "We streven ernaar niet alleen te voldoen aan de huidige regelgeving, maar ook de gebouwen toekomstbestendig te maken. Verduurzaming gaat verder dan enkel energiezuinige installaties; het draait ook om het verbeteren van de leefbaarheid voor zowel de bewoners – voor wie deze locaties in een onzekere periode in hun leven een thuis vormen – als de medewerkers die dagelijks in deze gebouwen werken. Bovendien profiteert de bredere omgeving van goed onderhouden vastgoed."
Een belangrijk speerpunt in de plannen is het verbeteren van de energieprestaties van de gebouwen. Dit gebeurt onder andere door betere isolatie, duurzame verwarmingssystemen en het hergebruik van materialen. Ook wordt gekeken naar natuurinclusieve maatregelen, zoals het versterken van biodiversiteit rondom de locaties.
De impact op de omgeving
Een belangrijk aspect van de herontwikkeling is de betrokkenheid van de lokale gemeenschap. De interactie tussen een azc en zijn omgeving is van groot belang voor het draagvlak voor de opvang. Dit is zeker het geval in Venlo waar het azc nog moet worden geopend en waar de gesprekken en besluitvorming daarover nog niet zijn afgerond.
Bij gemeenten met operationele azc’s, zoals Sweikhuizen en Heerlen, verloopt de samenwerking ook soepel. Vanwege de lange periode waarin het COA op deze locaties opvang biedt, worden deze locaties vaak beschouwd als de ‘ruggengraat’ van de opvang in Limburg. Dit betekent niet dat er geen uitdagingen zijn. De communicatie met omwonenden blijft een gevoelig proces, waarbij participatie en transparantie essentieel zijn.
"We hebben bij de genoemde locaties al meerdere bijeenkomsten georganiseerd voor directe omwonenden. Maar hier blijft het niet bij. Voor andere locaties die ook op de nominatie voor herontwikkeling staan, gaat dat nog gebeuren wanneer de tijd rijp is," vertelt Marco. "Hoewel sommige omwonenden sceptisch blijven, zien we dat anderen juist gewend zijn aan de aanwezigheid van een asielopvang en positief reageren op de plannen." Omdat het COA al jarenlang op deze locaties actief is, zijn er bestaande structuren om met de buurt in gesprek te blijven.
Balanceren tussen natuur, wetgeving en capaciteit
Naast de sociale en bouwkundige aspecten, spelen ook juridische en ecologische factoren een rol. Eén van de azc’s in Limburg ligt midden in een Natura 2000-gebied, wat betekent dat de herontwikkeling onder strenge regels moet plaatsvinden. "Het beschermen van de natuur is een belangrijk onderwerp in ons plan," aldus Marco. "We willen niet alleen schade voorkomen, maar zelfs bijdragen aan een verbeterde biodiversiteit in de omgeving."
Een ander vraagstuk is hoe de opvangcapaciteit behouden kan blijven tijdens de verbouwing. "We kunnen niet zomaar een hele locatie sluiten en mensen ergens anders onderbrengen," gaat Marco verder. "Dat betekent dat we moeten faseren en creatieve oplossingen moeten zoeken, zoals tijdelijke units of aangepaste ruimtes."
"In Venlo wordt bijvoorbeeld gewerkt volgens een plan waarbij eerst de bestaande structuur in gebruik wordt genomen. Tegelijkertijd worden tijdelijke ondersteunende ruimten op het terrein geplaatst, totdat de renovatie volledig is afgerond." Dit maakt mogelijk dat de opvang eerder in gebruik kan worden genomen en tijdens de werkzaamheden niet hoeft te sluiten. Hiermee is de overgang soepeler voor bewoners en medewerkers.
Participatie: hoe worden bewoners en omwonenden betrokken?
Een veelgestelde vraag is in hoeverre de bewoners van de asielopvang zelf betrokken worden bij de herontwikkeling. "De mensen die wij opvangen hebben per definitie een tijdelijk verblijf in de opvang, waardoor het ingewikkeld is om hen diepgaand te betrekken bij het ontwerp," legt Marco uit. "Wel wordt er vanuit de opvang- en begeleidingsteams goed aangevoeld hoe bewoners tegen de plannen aankijken."
Daarnaast wordt bij het ontwerp rekening gehouden met eerdere ervaringen en behoeften. "De structuur van een geclusterde woonvorm binnen een groot pand blijkt goed te werken voor onze doelgroep, en dat nemen we mee in de plannen." Tegelijkertijd wordt gezorgd voor een bepaalde mate van uniformiteit tussen locaties, zodat de kwaliteit van opvang niet sterk varieert per regio.
Ook omwonenden betrekt het COA actief bij de herontwikkeling. De samenwerking met de gemeente speelt hierin een grote rol. "Wij zijn als COA verantwoordelijk voor de participatie, omdat wij de vergunningaanvragers zijn," vertelt Marco. "Maar we stemmen dit nauw af met de gemeente, zodat zij ook kunnen beoordelen of de omgeving goed is geïnformeerd."
Toekomst en verwachtingen
De vergunningsaanvragen voor de herontwikkeling van de drie azc’s worden dit jaar ingediend. Afhankelijk van de doorlooptijd en eventuele bezwaren, zal naar verwachting eind dit jaar al begonnen worden met de werkzaamheden op meerdere locaties. In 2026 zouden alle projecten in volle gang moeten zijn.
Hoewel de focus nu ligt op deze opvanglocaties, wordt er gekeken naar mogelijkheden om de opgedane kennis en ervaring ook op andere opvanglocaties van het COA toe te passen. "We verwachten dat deze herontwikkeling ons waardevolle inzichten oplevert over hoe we opvanglocaties duurzamer en toekomstbestendig kunnen maken."
De herontwikkeling van deze locaties in Limburg is daarmee niet alleen een bouwtechnisch project, maar een breder proces dat draait om samenwerking, visie en verbetering. Het COA zet hiermee een belangrijke stap in de verduurzaming en modernisering van de asielopvang in Nederland. Met deze grootschalige verduurzaming werkt het COA aan een toekomstbestendige opvang in Limburg. "Het is een complex proces, maar het is een investering die loont," concludeert Marco. "Duurzame opvang betekent investeren in de toekomst, voor bewoners, medewerkers én de omgeving."
Dit artikel verscheen eerder in VreemdelingenVisie.
