In 1995, toen door de val van de Berlijnse Muur de dreiging uit het oosten verdwenen leek, trok de NAVO zich terug uit het depot dat ze had opgericht in Ter Apel. Tegelijkertijd sloot een naburige spelletjesfabriek: een gevoelige slag in een gebied waar de werkgelegenheid toch al niet zo formidabel was. Voor burgemeester Euverink van de gemeente Vlagtwedde reden om in Den Haag te gaan praten over de mogelijkheden. Met de opvang van asielzoekers als resultaat.
Eerste Vertrekcentrum
In 1996 werd het eerste Vertrekcentrum opgericht, op het voormalige NAVO-terrein. In dit vertrekcentrum verbleven uitgeprocedeerde asielzoekers die te horen hadden gekregen dat zij Nederland moesten verlaten. Met onder meer beroepsgerichte cursussen werden zij voorbereid op terugkeer naar land van herkomst. Maar het werd geen succes, slechts weinig asielzoekers vertrokken daadwerkelijk. In het jaar 2000 sloot het vertrekcentrum – maar dat betekende niet het einde van de opvang van asielzoekers in Ter Apel.
Opvangvormen en organisaties
In de jaren daarvoor namelijk waren er naast het vertrekcentrum ook asielzoekers opgevangen die in een andere fase van hun asielprocedure zaten, in een zogeheten Onderzoeks- en Opvangcentrum (OC). Naast de semipermanente gebouwen die voor het vertrekcentrum waren opgezet stonden inmiddels caravans. In totaal konden er zo’n 800 mensen in de asielopvang in Ter Apel verblijven.
Ook waren er in de tussentijd meer partijen uit de vreemdelingenketen of op het vlak van Justitie op het voormalige NAVO-complex gevestigd: in 1997 opende de penitentiaire inrichting van DJI (Dienst Justitiële Inrichtingen), en in 2001 het aanmeldcentrum van de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst).
Verschillende bestemmingen
In 2002 veranderde het OC in een azc. En zo kreeg de locatie in de loop der jaren steeds een andere bestemming, en volgden er uitbreidingen. In 2004 werd een gedeelte van de locatie het tweede Vertrekcentrum. Eind van dat jaar kwam de TNV erbij, de Tijdelijke Noodvoorziening Vreemdelingen, voor mensen die net in Nederland waren gearriveerd en wachtten op de start van de destijdse 48-uursprocedure bij de IND. Eén van de NAVO-hangars werd geschikt gemaakt voor opvang van asielzoekers. Het (tweede) Vertrekcentrum sloot en werd opgevolgd door de vrijheidsbeperkende locatie (vbl). In 2010 werd een tijdelijke locatie aan de overkant van de weg naar de penitentiaire inrichting in gebruik genomen (en in 2012 afgebroken, om in 2014 weer te worden opgebouwd en in 2017 opnieuw weggehaald…).
Vanaf juli 2010 kent het COA onder andere een onderscheid in de centrale opvanglocatie (col) en de procesopvanglocatie (pol): beide locaties zijn in Ter Apel te vinden. Daarnaast is er dus de vbl, en is er opvang voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv).
Masterplan COA Ter Apel
Het werd er niet makkelijker op met alle verschillende locaties en daarmee samenhangende verschillende afspraken met de gemeente. Daarom sloten COA en gemeente Vlagtwedde in 2010 een nieuwe bestuursovereenkomst, waaraan het COA masterplan Ter Apel ten grondslag lag. Alle bebouwing op eigen COA-terrein zou worden afgebroken en vervangen door nieuwbouw. Een investering die het COA alleen kon doen, omdat het mogelijk was een overeenkomst voor 30 jaar met de gemeente af te sluiten.
Na de aanbestedingen en voorbereidingen ging in april 2015 de eerste paal van de nieuwbouw de grond in. De betrokken bedrijven van BAM bouwden stevig door, in november 2016 werden de laatste gebouwen opgeleverd. En zo stond er, twintig jaar nadat de eerste asielzoekers naar Ter Apel waren gekomen, een robuuste opvanglocatie voor 2.000 asielzoekers. Die als het goed is opnieuw twintig jaar of meer dienst kan doen.
| van | tot | bestemming |
|---|---|---|
| - | 1995 | Navo-depot (ministerie van Defensie) |
| 1996 | 2000 | eerste Vertrekcentrum (VC) |
| 1997 | ? | Huis van Bewaring / penitentiaire inrichting (Dienst Justitiële Inrichtingen) |
| 2001 | heden | Aanmeldcentrum (Immigratie- en Naturalisatiedienst) |
| 2002 | 2010 | asielzoekerscentrum (azc), Tijdelijke Noodvoorziening Vreemdelingen (TNV), opvang alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv); capaciteit variërend van 400 tot 1.600 opvangplaatsen |
| 2004 | 2007 | tweede Vertrekcentrum |
| 2010 | heden | centrale ontvangstlocatie, procesopvanglocatie, vrijheidsbeperkende locatie, opvang alleenstaande minderjarige vreemdelingen |
| 2016 | heden | 2000 opvangplaatsen |
-
woonunits Ter Apel jaren negentig