In de opvanglocaties van het COA wonen steeds minder mensen voor wie het COA oorspronkelijk is bedoeld; asielzoekers die in afwachting zijn van een tijdig besluit over hun asielaanvraag. Uit de nieuwste prognose blijkt namelijk dat het aantal statushouders dat wacht op een woning komend jaar enorm oploopt. Naar verwachting is op 1 jan 2026 circa 1 op de 2 COA-bewoners statushouder.
Daarnaast neemt het aantal openstaande asielaanvragen bij de IND toe. Dit zorgt ervoor dat er ruim 30.000 mensen langer dan de wettelijke termijn van 6 maanden op een beslissing over hun asielaanvraag wachten. Op dit moment wachten asielzoekers gemiddeld ruim een jaar op een beslissing.
115.000 opvangplekken nodig begin 2026
Per 1 januari 2025 hebben ongeveer 76.000 mensen recht op een opvangplek. De prognoses voor 2026 geven aan dat het aantal mensen in de asielopvang verder zal oplopen tot circa 104.400 mensen met recht op opvang, waarvan 54.000 statushouders. Dit betekent een groei van het aantal te realiseren opvangplekken van 84.000 naar 115.000. Voor alleenreizende minderjarigen neemt de behoefte aan opvangplekken ook toe, van 5.500 begin 2025 tot 7.100 in 2026.
Noodopvang verre van ideaal
De opvanglocaties zitten nu al langdurig maximaal vol, zowel de noodlocaties als de reguliere locaties. De overvolle locaties en het voortdurend openen en sluiten van noodopvanglocaties leiden tot onrust onder bewoners, maatschappelijke weerstand en een (te) hoge werkdruk voor COA-medewerkers. Daarnaast biedt noodopvang vaak een lagere kwaliteit van opvang en begeleiding en is deze aanzienlijk duurder dan reguliere opvangfaciliteiten.
Oproep tot structurele oplossingen
Een duurzame oplossing ligt in het versnellen van het huisvesten van statushouders. Hiermee komen de schaarse opvangplekken vrij voor nieuwe asielzoekers. Initiatieven zoals het inzetten van tijdelijke huisvesting, flexibele woonvormen en tijdelijke doorstroomlocaties zijn hierbij belangrijk.
Structurele investering in de uitvoering blijft noodzakelijk. Dit geldt niet alleen voor het COA, maar ook voor de IND. Hiermee kunnen de wachttijden voor de asielprocedure teruggedrongen worden, waardoor de verblijfsduur in de asielopvang korter wordt. Stabiele financiering zorgt er niet alleen voor dat de druk op asielopvang wordt verlaagd, maar zal ook de kosten in de asielketen omlaag brengen.
Daarbij uit het COA zorgen over beleidsontwikkelingen, zoals het mogelijk schrappen van de taakstelling voor de huisvesting van statushouders en het intrekken van de Spreidingswet, die de opvangdruk verder zouden kunnen vergroten.
Milo Schoenmaker, bestuursvoorzitter van het COA: “Het COA pleit al langere tijd voor een stabiel opvanglandschap. Stabiele financiering en de uitvoering van de Spreidingswet helpen ons om voldoende duurzame opvanglocaties te realiseren. Tegelijkertijd tonen de cijfers ons dat de vraag naar opvangplekken fors omlaag kan als er oplossingen komen voor het vastlopen van het asielsysteem. Als het Rijk en medeoverheden constructief werken aan deze oplossingen, zoals het snel huisvesten van statushouders en het terugbrengen van de wachttijden bij IND, leidt dat tot verlaging van de opvangdruk en de daarbij komende kosten.”