Het COA wil menswaardige opvang en begeleiding kunnen bieden aan iedereen die daar recht op heeft, ook in tijden dat het aantal op te vangen asielzoekers tijdelijk hoger is. Daarom pleit het COA voor een stabiel opvanglandschap. Op dit moment is ons opvangsysteem echter niet toegerust op schommelingen in de bezetting van asielopvang. Dat heeft onder andere te maken met de huidige financieringssystematiek: het COA wordt gefinancierd per beslapen bed, op basis van de ‘bezetting’. Bij een lage bezetting moet het COA locaties sluiten en personeel ontslaan en bij een toenemende bezetting weer openen en aannemen. Dat is een onwenselijke en inefficiënte aanpak.
-
Noodopvang in Goes © Kick Smeets
De Algemene Rekenkamer constateert dan ook dat uitgaven aan asielopvang stelselmatig hoger uitvallen dan initieel begroot. Met het op- en afschalen van de opvangcapaciteit loopt het COA tegen hogere kosten aan voor bijvoorbeeld noodopvang, terwijl het kwaliteits- en voorzieningenniveau van deze tijdelijke locaties veelal lager ligt dan reguliere COA-locaties. Recent heeft PWC vastgesteld dat alleen al de vastgoedkosten die horen bij het voortdurend op- en afschalen gemiddeld over 10 jaar zo’n 20 miljoen euro per jaar bedragen.
Anders dan de Algemene Rekenkamer stelt, kan het COA de kosten van op- en afschalen voor een groot deel wel inzichtelijk maken, bijvoorbeeld de kosten voor noodopvang. Dat kan op basis van de sterk toegenomen kosten in 2022 en de door het COA ingediende begroting over 2023, waaruit blijkt dat noodopvang vele malen duurder is dan reguliere opvang. De kosten van op- en afschalen zijn echter breder dan alleen dat. De gemeentelijke kosten van bijvoorbeeld crisisnoodopvang zijn niet in de COA-administratie opgenomen.
Een stabiel opvangsysteem
Het onderzoek richt zich vooral op de harde financiën, maar er zijn meer redenen om een stabiel opvangsysteem te willen. Zo zijn er allerlei maatschappelijke kosten van op- en afschalen, die niet direct zijn te kwantificeren. Denk hierbij aan maatschappelijke onrust bij het openen of juist weer sluiten van locaties. Maar ook het humane aspect van een toenemend aantal verhuisbewegingen door het op- en afschalen en het niet aan iedereen kunnen bieden van (kwalitatief goede) opvang.
Het pleidooi van het COA voor een stabieler opvangsysteem gaat dan ook verder dan alleen het financiële aspect. Ook aspecten als humaniteit, duurzaamheid, bestuurlijke rust, draagvlak, veiligheid en leefbaarheid spelen daarin een belangrijke rol.