De Inspectie constateert dat het COA, de IND, de DT&V, de politie en Nidos stappen hebben gezet in de aanpak van overlast en criminaliteit die wordt gepleegd door asielzoekers. De situatie op de huidige handhaving- en toezichtlocatie (htl) die sinds februari 2020 is geopend, is volgens de Inspectie vergeleken met de situatie op de toenmalige extra begeleiding- en toezichtlocaties (ebtl) in 2018 aanzienlijk verbeterd. Ook is er een aantal andere ontwikkelingen te noemen die de aanpak van overlastgevende asielzoekers volgens de Inspectie ten goede komen, zoals de aanstelling van de ketenmariniers, het hanteren van de Top-X-aanpak en de Proces Opvang Nidos (PON) voor overlastgevende alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv).
De Inspectie concludeert echter ook dat de huidige situatie op een aantal azc’s met betrekking tot de problematiek rondom de kleine groep zwaar overlastgevende asielzoekers vergelijkbaar is met die op de ebtl’s in 2018. Het blijkt in het in veel reguliere opvanglocaties ontbreekt aan toereikende bevoegdheden, expertise en effectieve middelen om overlast te begrenzen. Multi-problematiek blijkt vaak een oorzaak van overlastgevend gedrag te zijn bij de onderzochte groep asielzoekers. Hierbij is de expertise van andere organisaties nodig. De overlastgevende asielzoekers bemoeilijken de leefsituatie van andere asielzoekers in de gewone opvang, ervaren omwonenden overlast door hun gedrag en zorgen voor een aantasting van het werkplezier van de medewerkers, aldus de Inspectie.
Reactie COA
‘Al een paar jaar vragen wij aandacht voor het probleem van overlast. Er is een relatief kleine groep asielzoekers in onze opvang gekomen waar het COA niet voor toegerust is en die voor grote problemen zorgt bij collega's en medebewoners. Voor deze groep zijn inzet, expertise en bevoegdheden nodig die meer passen bij geestelijke gezondheidszorg, verslavingsdeskundigen, politie, Openbaar Ministerie en andere organisaties. Dit onderschrijft de Inspectie van Justitie en Veiligheid met dit rapport’, aldus COA-bestuurslid Joeri Kapteijns. ‘Gelukkig zijn de afgelopen jaren in die samenwerking belangrijke stappen gezet. Ook ziet de Inspectie dat ons werk in htl zijn vruchten afwerpt. Op deze locatie kunnen we de ergste overlastgevers wel op de juiste manier begeleiden, waardoor de reguliere locaties worden ontlast. Dat is een belangrijke stap vooruit ten opzichte van een paar jaar geleden. Met de aanbevelingen van de Inspectie kunnen we een volgende stap zetten.’
Aanbevelingen inspectie JenV
De Inspectie heeft voor het rapport interviews op een enkele COA-locaties gehouden en met organisaties als IND, DT&V, Politie, VWN. De Inspectie JenV doet een aantal aanbevelingen aan de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, waaronder:
- Bekijk of COA-medewerkers wel over voldoende middelen, bevoegdheden en expertise beschikken om de overlast aan te pakken en ook de zorg en begeleiding te kunnen bieden, die passen bij de problemen die overlastgevers vaak hebben.
- De politie moet alle strafrechtelijke mogelijkheden te benutten, zoals het uitlezen van de telefoon als een overlastgever is aangehouden.
- De IND zou alle asielaanvragen van overlastgevers met voorrang moeten behandelen. Politie, IND en DT&V zouden ook vaste afspraken moeten maken over het vertrek van minderjarige overlastgevers.
- Onderzoek de mogelijkheden om binnen de Europese Unie te komen tot uitwisseling van strafrechtelijke informatie over de overlastgevers.
Multi-problematiek
In reactie op de aanbeveling van de Inspectie om te bezien of de huidige middelen, bevoegdheden en expertise van COA-medewerkers toereikend zijn, schrijft de staatssecretaris van het ministerie van Justitie en Veiligheid dat de beschikbare middelen in geval van multi-problematiek niet toereikend zijn. Volgens haar is een intensivering van de aansluiting op bestaande zorgfaciliteiten nodig om asielzoekers veilig te kunnen opvangen en om de veiligheid van hun omgeving te borgen. Zowel in kritieke situaties als preventief. In lijn met de aanbevelingen van de Inspectie is recentelijk een stap gezet om de toegang tot de (gesloten) jeugdzorg voor amv te verbeteren. Dit om te komen tot meer preventie, vroeger en beter helpen van jongeren, en de ontwikkeling van passende hulp voor de zwaarste casuïstiek. Hierover zijn afspraken gemaakt tussen het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Nidos, het COA, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Jeugdzorg Nederland.
Meer informatie
Klik hier voor het rapport ‘Vervolgonderzoek naar de aanpak van overlastgevende asielzoekers’ van de Inspectie Justitie en Veiligheid.