Hoeveel mensen asiel aanvragen en waar ze vandaan komen, verandert steeds. Ook de beschikbaarheid van huisvesting en personeel heeft te maken met veranderingen, bijvoorbeeld door te weinig woningen of opvangplekken en personeelstekort. Het asielopvangsysteem moet beter voorbereid zijn op dit soort veranderingen. Daarom werkt het COA met de partners in de asielketen (ministerie van Asiel & Migratie, IND en DT&V) samen met de bestuurlijke partners vanuit provincies en gemeenten aan een stabieler én flexibeler asielopvangsysteem.
In 2020 hebben de partners hun visie op het toekomstig asielopvangsysteem beschreven. In 2024 is deze visie bijgewerkt en opnieuw beschreven in de geactualiseerde Uitvoeringsagenda 'Flexibilisering Asielketen, Samenwerken aan stabiele en flexibele opvang en begeleiding naar integratie of terugkeer'.
Het asielopvangsysteem van de toekomst
In de toekomst krijgen asielzoekers na hun aanmelding op een azc met aanmeldfaciliteiten zoveel mogelijk een vaste opvangplek op een azc of op een azc voor versnelde procedure. De bewoners verhuizen daarna in principe niet meer. Vanuit de vaste opvangplek doorlopen ze de asielprocedure. Een vaste opvangplek biedt rust en duidelijkheid aan de asielzoekers en verschillende kansen voor hun integratie/participatie of terugkeer. Als asielzoekers in het azc een verblijfsvergunning krijgen, worden zij binnen 14 weken uitgeplaatst naar een gemeente in de buurt van dat azc. Krijgen zij een negatief antwoord op de asielaanvraag, dan wordt vanuit dat azc meteen de terugkeerbegeleiding opgestart.
Gezamenlijke opvangstrategie
Provincies, gemeenten en het COA werken samen aan de realisatie van dit asielopvangsysteem. Dit systeem kent aan de ene kant een stabiele voorraad van 41.000 opvangplekken. Wanneer de behoefte aan opvangplekken hieronder zakt zal dit aantal inzetbare opvangplekken en personeel niet meer worden afgeschaald. Aan de andere kant is het systeem flexibel. Flexibele opvangvormen combineren asielopvang met de opvang van andere maatschappelijke doelgroepen zoals het inzetten van niet gebruikte opvangplekken voor spoedzoekers of studenten.
Meerjarenstrategie COA 2020-2025: flexibilisering
Een van de strategische doelstellingen van het COA is: 'Wij bieden altijd voldoende menswaardige en flexibele opvang voor asielzoekers'. Het COA werkt mee aan 3 concrete doelen uit de Uitvoeringsagenda Flexibilisering Asielketen:
- 3 typen opvanglocaties
- multi-inzetbare opvang
- meer bestuurlijke samenwerking
3 typen opvanglocaties
Het asielsysteem van de toekomst is niet alleen flexibel, maar ook effectief. We werken onder één dak samen met onze ketenpartners om asielzoekers sneller duidelijkheid te geven. Daarnaast starten statushouders en asielzoekers met een grote kans op een vergunning vroegtijdig met inburgering en participatie. En asielzoekers met weinig tot geen kans op een vergunning starten snel met (voorbereidingen op) vertrek. In het nieuwe asielsysteem zijn er 3 typen opvanglocaties:
- Gemeenschappelijke vreemdelingenlocatie (gvl): een opvanglocatie waar asielzoekers hun asielprocedure starten. Op een gvl is er veel contact tussen asielzoekers en ketenpartners. Ketenpartners werken op de gvl samen onder één dak.
- Satellietlocatie: een opvanglocatie voor asielzoekers die minder frequent contact hebben met ketenpartners. Satellietlocaties bieden ook opvang aan specifieke groepen zoals alleenstaande minderjarigen of uitgeprocedeerde gezinnen.
- Regionale opvanglocatie: op deze opvanglocatie kunnen statushouders en asielzoekers met een kansrijke asielaanvraag een start maken met hun integratie. Een regionale opvanglocatie is verbonden aan meerdere gemeenten in de regio. In die gemeenten krijgen statushouders uiteindelijk een woning.
Multi-inzetbare opvangplekken
Met multi-inzetbare opvangplekken kunnen we de asielopvang sneller op- en af te schalen, zonder dat we locaties moeten openen of sluiten. Zo houden we tegen beperkte kosten flexibele opvangcapaciteit aan. Het COA maakt afspraken met bestuurlijke partners over multi-inzetbare opvangplekken op satellietlocaties en regionale opvanglocaties.
Multi-inzetbaar betekent dat we op die opvanglocaties naast asielzoekers en statushouders ook andere groepen woningzoekenden - gelijktijdig of na elkaar - onderbrengen. Zoals spoedzoekers, studenten of jongeren. Het streven is 2.000 multi-inzetbare opvangplekken in 2025.
Gemengd wonen heeft bovendien een positief effect op de activering van asielzoekers. Het draagt bij aan sociale verbinding in de wijk en het vergroot het lokale draagvlak voor asielopvang. Een goed voorbeeld hiervan is Plan Einstein in Utrecht.
Bestuurlijke samenwerking
De missie van het COA is asielzoekers leefbare en veilige opvang bieden en hen begeleiden naar een toekomst in Nederland of daarbuiten. Dit doen we samen met onze partners in de samenleving. In het nieuwe asielsysteem werken we nog meer samen met provincies en gemeenten en betrekken we hen vroegtijdig. We maken samen concrete plannen voor het realiseren van de 3 nieuwe typen opvanglocaties en de multi-inzetbare opvangplekken. Ook werken we in het nieuwe asielsysteem nog meer samen met onze ketenpartners.
